- Գիտությունը, կրթությունը եւ առողջապահությունը պետք է համընթաց լինեն տեխնոլոգիական առաջընթացի պահանջներին։ Անհրաժեշտ է գիտության եւ կրթության միջեւ ստեղծել ավելի սերտ ինստիտուցիոնալ կապ։ Պետք է խրախուսվի գիտահետազոտական գործունեության եւ դասավանդման համատեղումը` որպես գիտական արդյունքի կիրառելիության եւ կրթության որակի բարձրացման գործիք։
- Առանցքային նշանակություն ունի գիտության, կրթության եւ առողջապահության տեխնոլոգիական արդիականացումը եւ համապատասխանեցումը ժամանակակից մարտահրավերներին։ Խնդիրը հնարավոր չէ լուծել առանց կրթության համակարգի արմատական փոփոխության, որի գլխավոր նպատակը պետք է դառնա համապատասխան մեծազանգված եւ որակյալ մարդկային կապիտալի ձեւավորումը, ինչպես նաեւ ժամանակակից կրթական ծրագրերի ներդրումը։ Այդ առումով առանցքային նշանակություն է ստանում դասախոսական եւ ուսուցչական մասնագիտական ռեսուրսի շեշտակի զարգացման, իսկ որոշ դեպքերում՝ պարզապես վերստեղծմանն ուղղված ներդրումային ծրագրերի իրականացումը «վերապատրաստողներ` վերապատրաստողների համար» ինստիտուցիոնալ համակարգի ստեղծման հիման վրա։
- Գիտության ֆինանսավորումը սահմանել առնվազն ՀՆԱ–ի 1 տոկոսի չափով՝ տարեկան 0.2 % աճի միտումով։ Սահմանել բարձրագույն կրթության պետական ֆինանսավորման նվազագույն շեմ՝ ՀՆԱ–ի առնվազն 1 տոկոսի չափով, գիտության ֆինանսավորումը սահմանել առնվազն ՀՆԱ–ի 1 տոկոսի չափով՝ տարեկան 0.2 % աճի միտումով, աստիճանաբար հասցնելով 3 տոկոսի, իսկ հանրակրթության, միջին եւ նախնական մասնագիտական կրթության ծախսերը` ՀՆԱ–ի 3 տոկոսի չափով։
- Կրթության ոլորտում ապահովել ուսումնական հաստատությունն ընտրելու ազատություն՝ աստիճանաբար անցում կատարելով հավաստագրային ֆինանսավորման «գումարը հետեւում է սովորողին» սկզբունքով, պետության կողմից ֆինանսավորել ոչ թե բուժհիմնարկները, այլ քաղաքացիներին։
- Ուսուցիչների, դասախոսների, առողջապահական համակարգի աշխատողների մասնագիտական կարողությունների շարունակական զարգացման եւ տեխնոլոգիական առաջընթացի պահանջներին համապատասխանեցման նպատակով իրականացնել մասնագետների լայնածավալ վերապատրաստումների պետական ծրագրեր եւ ներդնել գործունեության անհատական լիցենզավորման համակարգ։
«Հայ Ազգային Կոնգրես»
«Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցություն
Կրթություն և գիտություն
- Շարունակելու ենք բարձրացնել ուսուցիչների մասնագիտական պատրաստվածությունը: Բոլոր ուսուցիչները հնարավորություն կունենան կամավոր ատեստավորում անցնելու միջոցով իրենց աշխատավարձերը բարձրացնել մինչև 50%-ով:
- Ամբողջությամբ փոխելու և ներդնելու ենք նոր դասագրքեր և ուսումնական նյութեր՝ նոր չափորոշիչների համաձայն։ Հանրակրթության հիմնական նպատակներից է լինելու ուսուցման կազմակերպման տարբեր ձևերի, առարկաների բովանդակության յուրացման, ինչպես նաև ուսուցման գործընթացում դաստիարակության միջոցով կարողունակությունների ձևավորումը:
- Շարունակելու ենք կառուցել, հիմնանորոգել և վերանորոգել նախակրթարաններ և մանկապարտեզներ։ Մինչև 2026 թվականը ունենալու ենք առնվազն ևս 300 նորակառույց, վերակառուցված, հիմնանորոգված կամ վերանորոգված մանկապարտեզ և նախակրթարան:
- Շարունակելու ենք դպրոցների կառուցումը, հիմնանորոգումը և վերազինումը։ Մինչև 2026 թվականը ունենալու ենք կառուցված, հիմնանորոգված և նորոգված առնվազն 300 դպրոց։ Մինչև 2026 թվականը հանրապետության բոլոր 1400 դպրոցներում ստեղծելու ենք ժամանակակից բնագիտական և ինժեներական լաբորատորիաներ։
- 2021 թվականի սեպտեմբերից հանրապետության ողջ տարածքում հանրակրթության ոլորտում ապահոված կլինենք համընդանուր ներառականությունը, իսկ նախադպրոցական համակարգի համընդհանուր ներառման գործընթացը ավարտին կհասցնենք մինչև 2023 թվականը: Խթանելու ենք նաև ներառման գործընթացը կրթական մյուս մակարդակներում։
- Ստեղծելու ենք արդյունավետ, բաց, կատարողականի և վերջնարդյունքների վրա հիմնված կառավարման համակարգ կրթության բոլոր մակարդակների համար: 2023 թվականից անցում ենք կատարելու կատարողականի (KPI) և ծրագրային արդյունքների ֆինանսավորմանը:
- Մինչև 2026 թվականը ամբողջությամբ թվայնացնելու ենք կրթական հաստատությունների կողմից տրամադրվող ծառայությունները՝ կրճատելով վարչարարությունը և կոռուպցիոն ռիսկերը: Դիպլոմների և ատեստատների ստացումը, ընդունելության քննությունները և կրթական գործընթացներ կդառնան թվային:
- Զարգացնելու ենք էլեկտրոնային ուսուցման գործիքները:
- Օրենսդրական մեխանիզմներով հնարավորություն ենք տալու քոլեջներին և ուսումնարաններին մասնավոր ընկերությունների հետ համատեղ ստեղծել կառավարման համակարգ/խորհուրդներ և մասնավորի կարիքների հիման վրա պատրաստել համապատասխան կադրեր:
- Ներդնելու ենք մասնագիտական կրթության ոլորտում պետական պատվերի և վճարովի ուսուցման ճիշտ հարաբերակցության սահմանման, ընդունելության տեղերի բաշխման ամբողջական համակարգ՝ աշխատաշուկայի պահանջներից և նոր մասնագիտությունների հեռանկարներից ելնելով:
- Տարբեր միջոցառումներով, այդ թվում՝ պետական պատվերի միջոցով մշակելու և ներդնելու ենք տարածաշրջանային լեզուների մասնագիտացում բուհ-երում: Զարգացնելու ենք տարածաշրջանային լեզուների ուսուցումը և դրան զուգահեռ բարձրացնելու ենք մեդիագրագիտության մակարդակը հանրակրթական հաստատություններում:
- Գիտական կենտրոնները վերազինելու ենք ժամանակակից հետազոտական սարքավորումներով՝ դրանց շուրջ ստեղծելով սարքավորումների համատեղ օգտագործման կենտրոններ:
- Բազային աշխատավարձերի բարձրացմանը զուգընթաց հաստատելու ենք մասնագիտական գործունեության գնահատման նոր սանդղակ, որը կսահմանի գիտական արդյունքի որակի ավելի բարձր նշաձող, կուրվագծի մասնագիտական աճի ուղին:
- Ներդնելու ենք նորարարության և գիտատար ձեռնարկատիրության խթանման և աջակցության մեխանիզմներ` էկոնոմիկայի նախարարության կազմում ստեղծելով գիտությունից նոր բիզնես ոլորտների ստեղծման և բիզնեսից դեպի գիտություն պատվերների իջեցմանն աջակցող կառույց, որը կուսումնասիրի գիտության մեջ առկա և առևտրայնացման պոտենցիալ ունեցող մշակումները և կուղեկցի դրանց առևտրայնացման գործընթացը` տրամադրելով խորհրդատվություն և իրավական աջակցություն:
- Հիմնադրելու ենք ռիսկային նախաձեռնությունների գնահատման և դրանցում ներդրումների ազգային հիմնադրամ` դրան հատկացնելով մինչև 10 մլրդ դրամ դրամագլխային բյուջե:
- Հավելյալ ֆինանսական միջոցներ ենք տրամադրելու հետևյալ առաջատար ուղղություններին՝ տվյալագիտություն, արհեստական բանականություն, քվանտային տեխնոլոգիաներ, խելացի գյուղատնտեսություն, կենսատեխնոլոգիա, նյութագիտություն: Ներգրավելու ենք բուհական-հետազոտական կենտրոններ, շահագրգիռ խմբեր և կազմակերպություններ:
- Մինչև 2024 թվականը ներդնելու ենք գիտության ոլորտի կառավարման էլեկտրոնային հարթակ՝ ռեյտինգային համակարգերի ներմուծմամբ, որը հնարավորություն կընձեռի հետազոտողից մինչև կազմակերպություն բոլոր մակարդակներում իրականացնել կատարողականի գնահատում, ունենալ առաջացած խնդիրների վերհանման ու լուծման մեխանիզմներ:
- Ավելացնելու ենք պաշտպանական և քաղաքացիական նշանակության հետազոտությունների իրականացման համար հատկացվող միջոցների ծավալները և ծրագրերի տևողությունը` ներկայիս 2 տարվա փոխարեն հատկացնելով 3 տարի ժամանակահատված, որի մի մասը կհատկացվի հետազոտությունների արդյունքները արտադրանքի վերածելու աշխատանքներին:
- Մինչև 2026 թվականը հետևողականորեն բարձրացնելու ենք հասարակական և հումանիտար գիտությունների, այդ թվում՝ հայագիտությանը հատկացվող ֆինանսավորումը ավելի քան 2 անգամ՝ 2․3 մլրդ-ից հասնելով շուրջ 5 մլրդ-ի:
- Գիտության ոլորտում երիտասարդների ներգրավման նպատակով շարունակելու ենք կազմակերպել ասպիրանտների հետազոտությունների աջակցության մրցույթներ, արտերկրի առաջատար կենտրոններում ասպիրանտների կամ գիտական աստիճան ունեցողների հետդոկտորական հետազոտությունների մրցութային ծրագրեր, ինչպես նաև իրականացնելու ենք առաջատար կենտրոններում աշխատանքային փորձ ունեցող հայազգի գիտնականների վերադարձի կամ իրենց ղեկավարությամբ հեռավար լաբորատորիաների ստեղծման ծրագրեր:
- Արտերկրի լավագույն գիտական կենտրոններում իրականացնելու ենք գիտաշխատողների վերապատրաստման 6-12 ամիս տևողությամբ ծրագրեր` հատկացնելով շուրջ 2 մլրդ դրամ բյուջե:
Կրթություն և գիտություն
«Հայ Ազգային Կոնգրես»
- Գիտությունը, կրթությունը եւ առողջապահությունը պետք է համընթաց լինեն տեխնոլոգիական առաջընթացի պահանջներին։ Անհրաժեշտ է գիտության եւ կրթության միջեւ ստեղծել ավելի սերտ ինստիտուցիոնալ կապ։ Պետք է խրախուսվի գիտահետազոտական գործունեության եւ դասավանդման համատեղումը` որպես գիտական արդյունքի կիրառելիության եւ կրթության որակի բարձրացման գործիք։
- Առանցքային նշանակություն ունի գիտության, կրթության եւ առողջապահության տեխնոլոգիական արդիականացումը եւ համապատասխանեցումը ժամանակակից մարտահրավերներին։ Խնդիրը հնարավոր չէ լուծել առանց կրթության համակարգի արմատական փոփոխության, որի գլխավոր նպատակը պետք է դառնա համապատասխան մեծազանգված եւ որակյալ մարդկային կապիտալի ձեւավորումը, ինչպես նաեւ ժամանակակից կրթական ծրագրերի ներդրումը։ Այդ առումով առանցքային նշանակություն է ստանում դասախոսական եւ ուսուցչական մասնագիտական ռեսուրսի շեշտակի զարգացման, իսկ որոշ դեպքերում՝ պարզապես վերստեղծմանն ուղղված ներդրումային ծրագրերի իրականացումը «վերապատրաստողներ` վերապատրաստողների համար» ինստիտուցիոնալ համակարգի ստեղծման հիման վրա։
- Գիտության ֆինանսավորումը սահմանել առնվազն ՀՆԱ–ի 1 տոկոսի չափով՝ տարեկան 0.2 % աճի միտումով։ Սահմանել բարձրագույն կրթության պետական ֆինանսավորման նվազագույն շեմ՝ ՀՆԱ–ի առնվազն 1 տոկոսի չափով, գիտության ֆինանսավորումը սահմանել առնվազն ՀՆԱ–ի 1 տոկոսի չափով՝ տարեկան 0.2 % աճի միտումով, աստիճանաբար հասցնելով 3 տոկոսի, իսկ հանրակրթության, միջին եւ նախնական մասնագիտական կրթության ծախսերը` ՀՆԱ–ի 3 տոկոսի չափով։
- Կրթության ոլորտում ապահովել ուսումնական հաստատությունն ընտրելու ազատություն՝ աստիճանաբար անցում կատարելով հավաստագրային ֆինանսավորման «գումարը հետեւում է սովորողին» սկզբունքով, պետության կողմից ֆինանսավորել ոչ թե բուժհիմնարկները, այլ քաղաքացիներին։
- Ուսուցիչների, դասախոսների, առողջապահական համակարգի աշխատողների մասնագիտական կարողությունների շարունակական զարգացման եւ տեխնոլոգիական առաջընթացի պահանջներին համապատասխանեցման նպատակով իրականացնել մասնագետների լայնածավալ վերապատրաստումների պետական ծրագրեր եւ ներդնել գործունեության անհատական լիցենզավորման համակարգ։
«Քաղաքացիական պայմանագիր» կուսակցություն
- Շարունակելու ենք բարձրացնել ուսուցիչների մասնագիտական պատրաստվածությունը: Բոլոր ուսուցիչները հնարավորություն կունենան կամավոր ատեստավորում անցնելու միջոցով իրենց աշխատավարձերը բարձրացնել մինչև 50%-ով:
- Ամբողջությամբ փոխելու և ներդնելու ենք նոր դասագրքեր և ուսումնական նյութեր՝ նոր չափորոշիչների համաձայն։ Հանրակրթության հիմնական նպատակներից է լինելու ուսուցման կազմակերպման տարբեր ձևերի, առարկաների բովանդակության յուրացման, ինչպես նաև ուսուցման գործընթացում դաստիարակության միջոցով կարողունակությունների ձևավորումը:
- Շարունակելու ենք կառուցել, հիմնանորոգել և վերանորոգել նախակրթարաններ և մանկապարտեզներ։ Մինչև 2026 թվականը ունենալու ենք առնվազն ևս 300 նորակառույց, վերակառուցված, հիմնանորոգված կամ վերանորոգված մանկապարտեզ և նախակրթարան:
- Շարունակելու ենք դպրոցների կառուցումը, հիմնանորոգումը և վերազինումը։ Մինչև 2026 թվականը ունենալու ենք կառուցված, հիմնանորոգված և նորոգված առնվազն 300 դպրոց։ Մինչև 2026 թվականը հանրապետության բոլոր 1400 դպրոցներում ստեղծելու ենք ժամանակակից բնագիտական և ինժեներական լաբորատորիաներ։
- 2021 թվականի սեպտեմբերից հանրապետության ողջ տարածքում հանրակրթության ոլորտում ապահոված կլինենք համընդանուր ներառականությունը, իսկ նախադպրոցական համակարգի համընդհանուր ներառման գործընթացը ավարտին կհասցնենք մինչև 2023 թվականը: Խթանելու ենք նաև ներառման գործընթացը կրթական մյուս մակարդակներում։
- Ստեղծելու ենք արդյունավետ, բաց, կատարողականի և վերջնարդյունքների վրա հիմնված կառավարման համակարգ կրթության բոլոր մակարդակների համար: 2023 թվականից անցում ենք կատարելու կատարողականի (KPI) և ծրագրային արդյունքների ֆինանսավորմանը:
- Մինչև 2026 թվականը ամբողջությամբ թվայնացնելու ենք կրթական հաստատությունների կողմից տրամադրվող ծառայությունները՝ կրճատելով վարչարարությունը և կոռուպցիոն ռիսկերը: Դիպլոմների և ատեստատների ստացումը, ընդունելության քննությունները և կրթական գործընթացներ կդառնան թվային:
- Զարգացնելու ենք էլեկտրոնային ուսուցման գործիքները:
- Օրենսդրական մեխանիզմներով հնարավորություն ենք տալու քոլեջներին և ուսումնարաններին մասնավոր ընկերությունների հետ համատեղ ստեղծել կառավարման համակարգ/խորհուրդներ և մասնավորի կարիքների հիման վրա պատրաստել համապատասխան կադրեր:
- Ներդնելու ենք մասնագիտական կրթության ոլորտում պետական պատվերի և վճարովի ուսուցման ճիշտ հարաբերակցության սահմանման, ընդունելության տեղերի բաշխման ամբողջական համակարգ՝ աշխատաշուկայի պահանջներից և նոր մասնագիտությունների հեռանկարներից ելնելով:
- Տարբեր միջոցառումներով, այդ թվում՝ պետական պատվերի միջոցով մշակելու և ներդնելու ենք տարածաշրջանային լեզուների մասնագիտացում բուհ-երում: Զարգացնելու ենք տարածաշրջանային լեզուների ուսուցումը և դրան զուգահեռ բարձրացնելու ենք մեդիագրագիտության մակարդակը հանրակրթական հաստատություններում:
- Գիտական կենտրոնները վերազինելու ենք ժամանակակից հետազոտական սարքավորումներով՝ դրանց շուրջ ստեղծելով սարքավորումների համատեղ օգտագործման կենտրոններ:
- Բազային աշխատավարձերի բարձրացմանը զուգընթաց հաստատելու ենք մասնագիտական գործունեության գնահատման նոր սանդղակ, որը կսահմանի գիտական արդյունքի որակի ավելի բարձր նշաձող, կուրվագծի մասնագիտական աճի ուղին:
- Ներդնելու ենք նորարարության և գիտատար ձեռնարկատիրության խթանման և աջակցության մեխանիզմներ` էկոնոմիկայի նախարարության կազմում ստեղծելով գիտությունից նոր բիզնես ոլորտների ստեղծման և բիզնեսից դեպի գիտություն պատվերների իջեցմանն աջակցող կառույց, որը կուսումնասիրի գիտության մեջ առկա և առևտրայնացման պոտենցիալ ունեցող մշակումները և կուղեկցի դրանց առևտրայնացման գործընթացը` տրամադրելով խորհրդատվություն և իրավական աջակցություն:
- Հիմնադրելու ենք ռիսկային նախաձեռնությունների գնահատման և դրանցում ներդրումների ազգային հիմնադրամ` դրան հատկացնելով մինչև 10 մլրդ դրամ դրամագլխային բյուջե:
- Հավելյալ ֆինանսական միջոցներ ենք տրամադրելու հետևյալ առաջատար ուղղություններին՝ տվյալագիտություն, արհեստական բանականություն, քվանտային տեխնոլոգիաներ, խելացի գյուղատնտեսություն, կենսատեխնոլոգիա, նյութագիտություն: Ներգրավելու ենք բուհական-հետազոտական կենտրոններ, շահագրգիռ խմբեր և կազմակերպություններ:
- Մինչև 2024 թվականը ներդնելու ենք գիտության ոլորտի կառավարման էլեկտրոնային հարթակ՝ ռեյտինգային համակարգերի ներմուծմամբ, որը հնարավորություն կընձեռի հետազոտողից մինչև կազմակերպություն բոլոր մակարդակներում իրականացնել կատարողականի գնահատում, ունենալ առաջացած խնդիրների վերհանման ու լուծման մեխանիզմներ:
- Ավելացնելու ենք պաշտպանական և քաղաքացիական նշանակության հետազոտությունների իրականացման համար հատկացվող միջոցների ծավալները և ծրագրերի տևողությունը` ներկայիս 2 տարվա փոխարեն հատկացնելով 3 տարի ժամանակահատված, որի մի մասը կհատկացվի հետազոտությունների արդյունքները արտադրանքի վերածելու աշխատանքներին:
- Մինչև 2026 թվականը հետևողականորեն բարձրացնելու ենք հասարակական և հումանիտար գիտությունների, այդ թվում՝ հայագիտությանը հատկացվող ֆինանսավորումը ավելի քան 2 անգամ՝ 2․3 մլրդ-ից հասնելով շուրջ 5 մլրդ-ի:
- Գիտության ոլորտում երիտասարդների ներգրավման նպատակով շարունակելու ենք կազմակերպել ասպիրանտների հետազոտությունների աջակցության մրցույթներ, արտերկրի առաջատար կենտրոններում ասպիրանտների կամ գիտական աստիճան ունեցողների հետդոկտորական հետազոտությունների մրցութային ծրագրեր, ինչպես նաև իրականացնելու ենք առաջատար կենտրոններում աշխատանքային փորձ ունեցող հայազգի գիտնականների վերադարձի կամ իրենց ղեկավարությամբ հեռավար լաբորատորիաների ստեղծման ծրագրեր:
- Արտերկրի լավագույն գիտական կենտրոններում իրականացնելու ենք գիտաշխատողների վերապատրաստման 6-12 ամիս տևողությամբ ծրագրեր` հատկացնելով շուրջ 2 մլրդ դրամ բյուջե: